آیا همه بیماران سیروز کبدی نیاز به نمونه برداری از کبد دارند؟

اگرچه بیوپسی کبد به عنوان روش اصلی برای تشخیص دقیق آسیب‌های بافتی و تعیین شدت بیماری شناخته می‌شود، اما انجام آن برای همه بیماران مبتلا به سیروز ضروری نیست. نمونه برداری تنها در شرایطی باید انجام شود که اطلاعات حاصل از آن در تصمیم‌گیری‌های بالینی نقش مهمی داشته باشد.
در مواردی که علت سیروز مشخص است (مانند سابقه طولانی مصرف الکل، هپاتیت مزمن B یا C، یا بیماری کبد چرب غیرالکلی با یافته‌های بالینی واضح) و داده‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری با تشخیص هماهنگ هستند، معمولاً نیازی به نمونه برداری وجود ندارد.
اما در مواردی که علت بیماری ناشناخته باشد (کریپتوژنیک)، پاسخ به درمان غیرمنتظره باشد، یا توده‌ای مشکوک در تصویربرداری دیده شود، بیوپسی برای شفاف‌سازی تشخیص و تعیین رویکرد درمانی ضروری خواهد بود.
بنابراین، نمونه برداری باید بر اساس شرایط فردی بیمار، سطح اطمینان از تشخیص و میزان تأثیر آن بر مسیر درمان انتخاب شود. تصمیم‌گیری در این خصوص باید با همکاری تیم تخصصی، بررسی دقیق ریسک‌ها و مزایا و در نظر گرفتن روش های تشخیصی جایگزین انجام گیرد.

نمونه برداری زمانی انجام می‌شود که نیاز به اطلاعات دقیق بافت‌شناسی برای تشخیص، تعیین شدت یا ارزیابی علت سیروز وجود داشته باشد. با وجود روش‌های غیرتهاجمی نوین، هنوز هم در برخی شرایط خاص، نمونه برداری به‌عنوان تنها راه مطمئن باقی مانده است از جمله:
زمانی که علت سیروز ناشناخته باشد (کریپتوژنیک)
در مواردی که چند بیماری هم‌زمان مطرح است (مانند هم‌زمانی NASH با هپاتیت B)
وقتی که پاسخ درمانی بیمار برخلاف انتظار باشد
شک به بیماری‌های نئوپلاستیک یا ضایعات کبدی در تصویربرداری
نیاز به تأیید تشخیص قبل از شروع درمان‌های پرخطر یا گران‌قیمت
در چنین مواردی، انجام نمونه برداری کبد به پزشک کمک می‌کند تا تصمیمات درمانی دقیق‌تری اتخاذ کرده و از آزمون‌وخطا در روند درمان پرهیز شود.

نمونه برداری در صورت انجام صحیح، می‌تواند اطلاعات باارزشی از جمله شدت فیبروز، میزان التهاب، تغییرات چرب یا نکروتیک و وجود هم‌زمان پاتولوژی‌های دیگر مانند گرانولوما یا بدخیمی‌ها را ارائه دهد. این اطلاعات می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های درمانی و تعیین اولویت برای پیوند نقش مهمی ایفا کنند. به‌ویژه در مواردی که تصویربرداری یا تست‌های آزمایشگاهی نمی‌توانند تشخیص روشنی ارائه دهند، بیوپسی به‌عنوان یک روش قاطع و مطمئن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مزایا

تشخیص قطعی علت بیماری در موارد مشکوک، به‌ویژه در سیروزهای کریپتوژنیک
ارزیابی شدت و الگوی آسیب بافتی برای تصمیم‌گیری دقیق درمانی (مثلاً در انتخاب بین دارو، پایش یا پیوند)
شناسایی هم‌زمان بیماری‌های نادر مانند ویلسون، هموکروماتوز، نقص آلفا-۱ آنتی‌تریپسین یا بیماری‌های خودایمنی کبد
کمک به تیم پیوند در تعیین صلاحیت، ارزیابی پاسخ ایمنی و پیش‌بینی عوارض پس از پیوند

معایب

خطر خونریزی، به‌ویژه در بیماران مبتلا به ترومبوسیتوپنی، اختلال انعقادی یا آسیت شدید
درد ناحیه بیوپسی، عفونت، واکنش‌های التهابی موضعی و به ندرت آسیب به اندام‌های مجاور
احتمال ناکافی بودن نمونه، به‌ویژه در مواردی که بیوپسی توسط سوزن ظریف انجام شود یا نمونه‌گیری از ناحیه مورد نظر نباشد.

با وجود این معایب، اگر بیوپسی در شرایط مناسب و توسط تیم مجرب انجام شود، میزان عوارض آن نسبتاً پایین است و اطلاعات تشخیصی بسیار ارزشمندی در اختیار پزشکان قرار می‌دهد.

با پیشرفت‌های اخیر در حوزه تصویربرداری پزشکی و تست‌های بیوشیمیایی، روش های غیرتهاجمی جایگاه مهمی در بررسی وضعیت بیماران مبتلا به سیروز پیدا کرده‌اند. این روش‌ها علاوه بر کاهش ریسک‌های ناشی از بیوپسی، امکان بررسی دوره‌ای، سریع و کم‌هزینه‌تری را نیز فراهم می‌کنند. در بسیاری از بیماران، به‌ویژه کسانی‌که انجام نمونه برداری در آن‌ها پرخطر است یا نیازی به تشخیص بافت‌شناسی دقیق ندارند، می‌توان با این روش ها اطلاعات بالینی کافی به‌دست آورد:
فیبرو اسکن (الاستوگرافی): روشی غیرتهاجمی مبتنی بر امواج لرزشی که میزان سفتی کبد را اندازه‌گیری می‌کند و به‌صورت کمی، درجه فیبروز را تخمین می‌زند. این روش در بسیاری از کلینیک‌ها جایگزین مؤثری برای نمونه برداری شده است.
تست‌های سرولوژیک: این شاخص‌ها با استفاده از داده‌های ساده آزمایشگاهی مانند آنزیم‌های کبدی، تعداد پلاکت و سن بیمار، امکان تخمین غیرمستقیم شدت فیبروز را فراهم می‌کنند.
MRI یا CT با کنتراست: برای بررسی ساختار کلی کبد، وجود ضایعات موضعی، ارزیابی فیبروز منتشر و بررسی وضعیت عروق کبدی استفاده می‌شوند.
سونوگرافی داپلر: روشی غیرتهاجمی برای بررسی جریان خون در ورید پورت و شناسایی علائم فشار پورتال و واریس‌های احتمالی، که مکمل ارزشمندی در پایش بیماران سیروزی محسوب می‌شود.

این روش‌ها به‌ویژه زمانی کاربرد دارند که هدف، پیگیری روند بیماری یا بررسی پاسخ به درمان است، نه الزاماً تعیین دقیق بافت‌شناسی. با این حال، در شرایطی که اطلاعات غیرتهاجمی کافی نباشد یا تردید بالینی باقی بماند، هنوز هم بیوپسی نقش تشخیصی قطعی دارد.

تصمیم‌گیری درباره انجام یا عدم انجام نمونه برداری در بیماران سیروزی نباید صرفاً بر عهده یک متخصص باشد. در بسیاری از موارد، ارزیابی مشترک میان متخصص گوارش و کبد، پاتولوژیست، رادیولوژیست و در موارد خاص، جراح پیوند یا انکولوژیست، می‌تواند تصمیم‌گیری را دقیق‌تر و علمی‌تر کند. مشاوره‌های چندرشته‌ای به‌ویژه در مواردی که تشخیص اولیه مبهم است، یافته‌های تصویربرداری با علائم بالینی همخوانی ندارند یا بیمار نیاز به ارزیابی برای پیوند کبد دارد، نقش بسیار مؤثری ایفا می‌کند. چنین رویکردی نه تنها دقت تشخیص را افزایش می‌دهد بلکه احتمال بروز عوارض ناشی از مداخلات غیرضروری را کاهش می‌دهد.

نمونه‌برداری در بیماران مبتلا به سیروز، یک روش تشخیصی مفید است اما برای همه بیماران الزامی نیست. تصمیم به انجام آن باید بر اساس شرایط فردی بیمار، اهداف درمانی، سطح دسترسی به روش‌های غیرتهاجمی و ارزیابی ریسک‌ها صورت گیرد. در اغلب موارد که علت سیروز مشخص است و یافته‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری شفاف هستند، می‌توان با اطمینان از بیوپسی صرف‌نظر کرد.
در مرکز مرکز نمونه برداری یاس نیاوران، انجام نمونه‌برداری‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و تحت نظر آقای دکتر طیب حسینی، پزشک متخصص و مجرب، صورت می‌گیرد تا بیماران تجربه‌ای آسوده، ایمن و کم‌درد داشته باشند. انجام نمونه‌برداری در زمان مناسب نقش مهمی در تشخیص سریع و آغاز درمان مؤثر بیماری‌های کبدی ایفا می‌کند. برای دریافت نوبت و شروع فرآیند درمان، می‌توانید از دکمه دریافت نوبت استفاده کرده یا با شماره 02126135170 تماس بگیرید.

منابع
my.clevelandclinic
liverfoundation