برای چه بیماران انجام نمونه‌برداری پروستات مناسب نیست؟

نمونه‌برداری پروستات (Prostate Biopsy) یکی از مهم‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های تشخیص سرطان پروستات است اما بر خلاف تصور بسیاری از بیماران این اقدام پزشکی برای همه افراد مناسب نیست. در واقع بیوپسی تنها زمانی باید انجام شود که مزایای تشخیصی آن بر خطرات احتمالی‌اش غلبه داشته باشد. در بسیاری از موارد وضعیت جسمی بیماری‌های همراه یا حتی سن بیمار می‌تواند باعث شود که انجام بیوپسی نه‌تنها کمکی به تشخیص مؤثر نکند بلکه احتمال بروز عوارض جدی مانند عفونت خونریزی یا احتباس ادرار را افزایش دهد.
در افراد مسن یا بیمارانی که به بیماری‌های مزمن قلبی–عروقی نارسایی کلیوی مشکلات انعقادی یا ضعف سیستم ایمنی مبتلا هستند بیوپسی پروستات می‌تواند خطرناک باشد. همچنین در مواردی که شاخص‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری احتمال وجود سرطان را بسیار پایین نشان می‌دهند انجام نمونه‌ برداری پروستات ممکن است غیرضروری تلقی شود.

بیماران مسن با امید زندگی کمتر از ده سال

در مردان سالمند یا بیمارانی که به‌دلیل سن بالا یا وجود بیماری‌های مزمن پیشرفته پیش‌آگهی زندگی آن‌ها کمتر از ده سال است انجام بیوپسی پروستات معمولاً توصیه نمی‌شود. از آن‌جا که سرطان پروستات در اغلب موارد رشد بسیار کندی دارد احتمال این‌که در مدت کوتاه موجب خطر جدی شود ناچیز است. در مقابل عوارض ناشی از بیوپسی مانند عفونت خونریزی ادراری یا درد می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به‌طور محسوسی کاهش دهد. این گروه معمولاً شامل مردان بالای ۸۰ سال مبتلایان به سرطان‌های پیشرفتهٔ دیگر یا بیماران نیازمند مراقبت تسکینی است.

مبتلایان به عفونت فعال ادراری یا التهاب حاد پروستات

وجود عفونت فعال در دستگاه ادراری یا پروستاتیت حاد یکی از موارد منع قطعی انجام بیوپسی محسوب می‌شود. در چنین شرایطی احتمال انتشار عفونت به جریان خون و بروز سپسیس بسیار بالاست. علاوه بر آن، درد، تب و التهاب پس از بیوپسی شدت بیشتری خواهند داشت و التهاب موجود می‌تواند نتیجه پاتولوژی را مخدوش کند. پزشک معمولاً توصیه می‌کند ابتدا عفونت به‌طور کامل با آنتی‌بیوتیک درمان شود و پس از منفی شدن کشت ادرار و گذشت ۴ تا ۶ هفته سطح PSA مجدداً ارزیابی گردد.

بیماران با اختلالات شدید انعقادی یا مصرف داروهای ضدانعقاد

افرادی که به بیماری‌های خون‌ریزی‌دهنده مانند هموفیلی یا ترومبوسیتوپنی مبتلا هستند یا از داروهای ضدانعقاد قوی مانند وارفارین، ریواروکسابان، آپیکسابان، کلوپیدوگرل یا دابیگاتران استفاده می‌کنند در معرض خطر بالای خونریزی پس از بیوپسی قرار دارند. در این بیماران احتمال بروز خون در ادرار مدفوع یا مایع منی زیاد است و در برخی موارد نیاز به بستری وجود دارد. پیش از بیوپسی باید با هماهنگی متخصص قلب یا هماتولوژی مصرف داروی ضدانعقاد به‌صورت موقت قطع و آزمایش‌های انعقادی بررسی شود. در بسیاری از موارد پزشک MRI پروستات را به عنوان جایگزینی بی‌خطرتر پیشنهاد می‌کند.

افزایش PSA ناشی از علل غیربدخیم

افزایش PSA همیشه به معنی ابتلا به سرطان پروستات نیست. عواملی مانند التهاب یا عفونت پروستات انزال تا ۴۸ ساعت پیش از آزمایش فعالیت بدنی شدید معاینه رکتال یا گذاشتن سوند می‌توانند به‌طور موقت باعث افزایش PSA شوند. در این موارد توصیه می‌شود آزمایش پس از ۴ تا ۶ هفته تکرار گردد اگر مقدار PSA به سطح طبیعی بازگشت نیازی به انجام بیوپسی نخواهد بود.

بیمارانی با MRI طبیعی و سطح PSA پایین

MRI چندپارامتری پروستات (mpMRI) یکی از بهترین روش‌های ارزیابی ضایعات مشکوک است. در صورتی که نتیجه MRI طبیعی (PI-RADS 1 یا 2) و سطح PSA پایین و متناسب با سن و حجم پروستات باشد احتمال وجود سرطان مهم بسیار اندک است. پزشکان در چنین شرایطی معمولاً انجام بیوپسی را ضروری نمی‌دانند و توصیه می‌کنند که بیمار فقط با آزمایش‌های دوره‌ای PSA و MRI تحت پایش قرار گیرد.

بیماران دارای بیماری‌های زمینه‌ای شدید

در افرادی که به اختلالات جدی مانند نارسایی قلبی با عملکرد پایین بطن چپ نارسایی کلیوی در مراحل انتهایی نقص ایمنی شدید یا مصرف طولانی‌مدت استروئید مبتلا هستند انجام بیوپسی خطرناک است. در این گروه بدن توانایی مقابله با عوارض احتمالی مثل عفونت و خونریزی را ندارد. تصمیم‌گیری درباره بیوپسی در این بیماران باید با احتیاط انجام شود و در بسیاری موارد پزشک ترجیح می‌دهد از روش‌های غیرتهاجمی مانند MRI یا تست‌های سرمی جایگزین استفاده کند.

افراد با اضطراب شدید یا حساسیت دارویی به بیهوشی

برای برخی بیماران اضطراب شدید ترس از اقدامات تهاجمی یا آلرژی به داروهای بی‌حسی می‌تواند مانع اجرای ایمن بیوپسی شود. در چنین شرایطی احتمال بی‌قراری حین انجام بیوپسی یا بروز واکنش‌های آلرژیک جدی وجود دارد. پزشکان معمولاً در این بیماران به‌جای بیوپسی تصویربرداری MRI یا کنترل منظم سطح PSA را به‌عنوان گزینه‌های جایگزین توصیه می‌کنند.

بیماران تحت پایش فعال با سرطان پروستات کم‌خطر

در مردانی که سرطان پروستات آن‌ها با درجه گلیسون ۶ یا کمتر تشخیص داده شده و رفتار تهاجمی ندارد معمولاً نیازی به بیوپسی‌های مکرر یا درمان تهاجمی فوری وجود ندارد. در پروتکل پایش فعال، بیمار به‌صورت منظم تحت بررسی PSA هر سه تا شش ماه و MRI سالانه قرار می‌گیرد. بیوپسی فقط زمانی انجام می‌شود که تغییر قابل توجهی در نتایج مشاهده گردد. بنابراین بیوپسی غیرضروری ممکن است به‌جای فایده آسیب بیشتری وارد کند.

افرادی که به‌تازگی بیوپسی انجام داده‌اند

اگر بیوپسی پروستات در هفته‌های اخیر انجام شده باشد تکرار آن در فاصله کوتاه — کمتر از ۸ تا ۱۲ هفته — توصیه نمی‌شود زیرا هنوز التهاب و تورم ناشی از بیوپسی قبلی در بافت پروستات وجود دارد. انجام مجدد بیوپسی در این شرایط خطر خونریزی و عفونت را به‌شدت افزایش می‌دهد و نتایج پاتولوژی نیز ممکن است دقیق نباشد.

خون در ادرار → چند روز
خون در منی → چند هفته
درد لگن
تب و لرز
احتمال عفونت یا سپسیس (نادر ولی خطرناک)
به همین دلیل است که در برخی بیماران پرهیز از بیوپسی بهترین تصمیم پزشکی است.

MRI چندپارامتری (mpMRI): تصویربرداری پیشرفته‌ای است که با ترکیب چند نوع اسکن، نواحی مشکوک پروستات را به‌طور دقیق شناسایی می‌کند. این روش در بسیاری از بیماران می‌تواند نیاز به بیوپسی را کاهش دهد و برای پیگیری تومورهای کم‌خطر نیز کاربرد دارد.
تست‌های خون و ادرار (PHI، 4Kscore، PCA3): این آزمایش‌ها با بررسی ترکیب‌های خاصی از PSA و مارکرهای ژنتیکی یا پروتئینی احتمال وجود سرطان پروستات را با دقت بالاتری نسبت به آزمایش PSA ساده مشخص می‌کنند و از انجام بیوپسی‌های غیرضروری جلوگیری می‌نمایند.
سونوگرافی ترانس‌رکتال (TRUS): روشی کم‌تهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی از طریق مقعد تصاویر دقیقی از اندازه ساختار و ضایعات احتمالی پروستات ارائه می‌دهد. در مواردی که MRI در دسترس نیست می‌تواند گزینه‌ی تشخیصی مناسب‌تری باشد.
پایش فعال (Active Surveillance): برای بیماران کم‌خطر که سرطان با درجه پایین دارند پزشک به‌جای درمان یا بیوپسی مکرر وضعیت بیمار را به‌صورت منظم با آزمایش PSA و MRI کنترل می‌کند تا در صورت تغییر وضعیت اقدام لازم انجام شود. این روش از درمان و عوارض غیرضروری پیشگیری می‌کند.

بیوپسی پروستات برای همه مردان با افزایش PSA یا علائم ادراری مناسب نیست و باید با دقت انتخاب شود. در بیمارانی که سن بالا دارند دچار عفونت فعال‌اند داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند یا نتایج MRI و PSA احتمال سرطان تهاجمی را نشان نمی‌دهد انجام بیوپسی می‌تواند بیشتر ضرر داشته باشد تا فایده. در چنین مواردی استفاده از روش‌های جایگزین مانند MRI چندپارامتری تست‌های پیشرفته خون و ادرار و پایش فعال رویکردی ایمن‌تر و هوشمندانه‌تر برای مدیریت سلامت پروستات است. تصمیم نهایی باید همیشه بر اساس مشاوره با متخصص اورولوژی و بررسی وضعیت فردی بیمار اتخاذ شود.
در مرکز نمونه برداری یاس نیاوران انجام نمونه برداری پروستات زیر نظر پزشکان مجرب و با رعایت کامل اصول بهداشتی و استانداردهای تخصصی انجام می‌شود. رعایت دقیق دستورالعمل‌های پیش و پس از بیوپسی نقش مهمی در کاهش عوارض و افزایش دقت تشخیص دارد. برای دریافت نوبت می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 02126135170 اقدام کنید.
منابع
emedicine.medscape.com
insideradiology.com.au